Een bijzondere toepassing die je meestal alleen bij (fanatieke) wedstrijdzeilers tegen zal komen is een ‘halyard lock’ in de mast. In het Zweeds: fallavlastere till storseglet of in goed Nederlands een trekontlaster voor de grootzeilval.
Dat is bij een kleine boot als de IF een soort van kantelmechanisme bovenin de mast die een kogel -die op een vastgestelde plek in de (stalen) val zit- daarin vastklikt. Bij het aftuigen zal de stopper -nadat de spanning van de cunningham of giekneerhouder er af is- met iets aantrekken van de val, openklikken en de val laten vieren (zie tekening hiernaast). Bij grote boten zoals alle Volvo-oceanracers zijn halyard locks zeer gebruikelijk en bovendien noodzakelijk om de enorme krachten op vooral de mast te reduceren. Ze zijn er voor elk rif en ook voor de voorzeilen worden ‘locks’ gebruikt, vaak in de vorm van een zelfvergrendelend blok buiten de mast.
Het grote voordeel van dit systeem is dat je de val altijd tot de hoogst toegestane plaats hijst (net tegen de zwarte band). De top van het zeil zit daarbij altijd op de zelfde plaats wat bij het trimmen een groot voordeel is. Bovendien zal het grootzeil, wanneer de wind aantrekt, niet nog een klein beetje zakken door de rek die, in meer of mindere mate, in elke val zit. Omdat het voorlijk in dit geval alleen met de cunningham (of giek) kan worden aangetrokken of gevierd, terwijl het grootzeil in de ideale positie staat, heeft dit voor de trim het voordeel dat de standen eenvoudig te repeteren zijn. Hiervoor is het nodig een uitwendig of inwendig ‘lock’ in de mast te monteren en een aangepaste val te maken met een voorloop van een stukje staaldraad met aangeperste kogel (zie afbeelding 1 en dit filmpje).
In Zweden wordt dit al wel met succes toegepast maar in Nederland was het nauwelijks bekend en ook nog niet toegepast op de IF. Ferdinand Postma ontdekte de toepassing ervan op de IF toevallig bij het vertalen van een artikel over hoe je een boot kan inrichten voor wedstrijdzeilen. Onze interesse was gewekt maar we kregen maar niet door hoe het precies zat. Ik ging op onderzoek uit, mailde leveranciers en nam contact op met ‘Zweden’. Via het Zweedse forum reageerden Göran Ejdeling en Peter Berg. Waarvoor onze dank. Missie volbracht, het dossier is toegevoegd aan de kennisbank.
Er zitten zeker voordelen aan het gebruik van een vergrendeling van de val in de mast maar door minder rekkende vallen is de noodzaak minder geworden. Die voortdurende ontwikkeling, het streven naar verbetering en perfectie, dat maakt wedstrijdzeilen zo interessant.
Auteur: Adri van de Velde
Bron: MarieTeam 2020, pag 43. zie hier voor pdf
Heeft u vragen of wilt u reageren op dit artikel, doe dit dan via ons forum. Kopieer dan de link naar dit artikel in uw bericht op het forum.
Mastlock voor de grootzeilval.
Een traditionele grootzeilval die aan het dek wordt gezekerd, is nooit volledig stijf.
Zelfs als je een goede kwaliteit touw of wire gebruikt, rekt de val steeds meer uit naarmate de wind toeneemt. Het resultaat is dat het zeil zakt, meer buik krijgt en meer vermogen genereert. Dat wil je niet!
Het monteren van een mastlock voor de grootzeilval in de masttop is een effectieve manier om het grootzeil in de juiste positie te fixeren.
In plaats van met een lijn van 10 meter die uitrekt als de wind toeneemt, wordt het grootzeil omhoog gehouden door een wire van slechts 25 cm lang, die het zeil in feite op zijn plaats fixeert. Als val kan een eenvoudig en goedkoop touw worden gebruikt met een 3 mm diameter wire vastgesplitst aan het einde. Een speciale kogel die in de mastlock past wordt rond de wire geperst.
Je hijst het zeil zoals gewoonlijk maar doet het laatste stukje langzaam. Een duidelijke “klik” geeft aan dat de val vergrendeld is. Mocht u te hoog hijsen, dan moet u de val weer wat laten zakken en het laatste stukje opnieuw hijsen totdat de mastlock vergrendelt.
De val zit nu vast boven in de mast en alle krachten worden door de mastlock opgenomen.
Als het zeil moet worden gestreken, hijs je de grootzeil val iets hoger op en en de mastlock ontgrendeld. Zorg ervoor dat je in de wind ligt en dat de kick en cunningham los zijn. Dan is het geen probleem om de mastlock te ontgrendelen.
Het monteren van de mastlock in de mast kan wat lastig zijn, dat hangt af van het merk van de mast. Op een Seldén mast waar de top losgeschroefd kan worden is het geen probleem om erbij te komen. Op een Proctor-mast met een gelaste bovenkant wordt het iets moeilijker.
De mastlock wordt in de mast gemonteerd, net onder het valblok. Op mijn Proctor mast heb ik een klein gat in de zijkant gemaakt om de mastlock te plaatsen.
De uitdaging is om de gaten voor popnagels aan beide zijden symetrisch te boren en het is belangrijk om zorgvuldig te meten. Ik loste dit op met een eenvoudige metalen mal. De flenzen van de mastlock moeten eventueel iets worden aangepast of met afstandhouders worden gemonteerd om een perfecte pasvorm op de mast te krijgen. Hier moet je een beetje proberen. Na montage wordt het gat afgedekt met bijv. een roestvrijstalen plaat die je met popnagels vastzet.
Voordat u de grootzeilval met wire bestelt, moet u de lengte tussen de kogel en het oog in het einde van de val zeer zorgvuldig meten. Deze afstand bepaalt waar het zeil terecht komt en moet kloppen ten opzichte van de meetmarkering op de mast voor de maximale toegelaten hoogte van het grootzeil.
Ik heb jarenlang met dit arrangement gevaren op twee verschillende boten en het heeft altijd probleemloos gewerkt.
Peter Berg, SWE 1485